Er is in de slotfase van verkiezingscampagnes steeds meer aandacht voor peilingen, maar wat is het effect daarvan? “Media kunnen niet zonder peilingen”, concludeert mediaonderzoeker Nel Ruigrok van ESHCC. In Trouw is zij aan het woord over haar onderzoek naar de impact van peilingen in de talkshows.
Ruigrok liet de computer ‘identificeren’ hoe vaak het woord ‘peiling’ werd gebruikt in de maanden september en oktober (tot vrijdag 24 oktober). Aan tafel bij Eva viel het 135 keer, bij RTL Tonight 121, bij Pauw en De Wit 114 en bij Nieuws van de Dag 71 keer. In Café Kockelmann werd er 46 keer gesproken over peilingen. Dat lijkt weinig, maar de talkshow wordt slechts één keer per week uitgezonden, de andere programma’s vaker. Het laat in ieder geval zien dat filosoferen over peilingen, zeker in de slotfase van de campagne, is niet meer weg te denken uit de Nederlandse praatprogramma’s en nieuwsrubrieken.
Het gaat nauwelijks meer om de inhoud
“Er wordt weliswaar benadrukt dat één enkele peiling niet veel zegt, maar het wordt wel uitgebreid behandeld en dan wordt er een nieuwswaardig feit gecreëerd”, zegt Ruigrok. Ruigrok en haar collega-onderzoekers Vaas de Wit en Nisanur Karadavut maken een punt met hun onderzoek: media praten zorgvuldiger over peilingen, houden meer slagen om de arm, maar kunnen tegelijkertijd niet zonder en proberen alsnog nieuws te destilleren uit de ene peiling. “Media doen alsof ze geen invloed hebben, maar ondertussen gaat het nauwelijks meer om de inhoud. Het gaat om wie de grootste wordt, wie met wie kan en wie de premier moet leveren.”
De gevolgen
Praatprogramma’s en peilbureaus spelen daarop in. “Er wordt nu druk gerekend in de praatprogramma’s. Wie kan met wie om te zorgen voor een meerderheid in de Tweede Kamer. Het effect van dergelijk nieuws, weten we uit onderzoek, is dat mensen strategisch gaan stemmen. Dat kan ook leiden tot teleurstelling bij kiezers en zelfs verlies aan vertrouwen. Media doen op deze manier mee aan een sterke focus op de grote partijen, terwijl in ons proportionele kiesstelsel juist ook kleine partijen een belangrijke rol kunnen spelen tijdens coalitievorming.” Aldus Ruigrok.
Een peilingverbod in de laatste weken?
Trouw stelde twee jaar geleden zelfs voor om een peilingverbod te overwegen in de laatste twee weken voor de verkiezingen, naar het voorbeeld van andere Europese lidstaten. Politicologen zijn daar niet per se voorstander van, maar waarschuwen er wel voor dat peilingen te leidend worden en ten koste gaan van de inhoud. Het is vooral belangrijk hoe journalisten met peilingen omgaan en erover berichten. En: benadrukken journalisten hoeveel kiezers nog niet zeker weten op welke partij ze gaan stemmen?
Nel Ruigrok voerde het onderzoek uit met Vaas de Wit, Nisanur Karadavut, in samenwerking met de ombudsman voor publieke omroepen. Onlangs onderzochten zij met NRC het politieke gehalte van de Nederlandse talkshows in verkiezingstijd, waarin zij de spreektijd van gasten en politiek leiders analyseerden.
Het project wordt mede mogelijk gemaakt door het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek en het Commissariaat voor de Media.
- Onderzoeker
- Meer informatie
- Gerelateerde content
